۱-تهيه فرم دادخواست مخصوص ديوان عدالت اداري از دفاتر پست (نمونه دادخواست+دانلود)
۲- تكميل فرم دادخواست شامل نام و نام خانوادگي شاكي- نام پدر- شغل- نشاني (به طور کامل)- مشخصات وكيل دادگستري (در صورت دارا بودن)- طرف شكايت- موضوع شكايت و خواسته (خواسته بايد به صورت صريح و خوانا نوشته شود)
۳- دادخواست و كليه مدارك و ضمائم پيوستي بايد به تعداد طرف شكايت بعلاوه يك نسخه باشد.
۴- الصاق و ابطال ۵۰0۰۰ ريال تمبر دادگستري روي صفحه اول دادخواست
۵- الصاق و ابطال ۲۰۰ ريال تمبر روي هر يك از مدارك پيوستي (مدارك مصدق شده)
۶- تصوير شناسنامه يا كارت ملي
۷- در صورتي كه شاكي شركت، كارگاه توليدي يا از کسبه است، ارائه آگهي ثبت شركتها در روزنامه رسمي منضم به آخرين تغييرات آن براي شركت‌ها، پروانه توليدي معتبر براي كارگاه‌ها و پروانه كسب معتبر براي كسبه الزامي است. در صورت عدم درج آگهي ثبت در روزنامه رسمي ارائه اساسنامه براي موسسات و نهادهاي خصوصي الزامي است.
۸- در صورتي كه دادخواست دهنده نماينده قهري يا قانوني باشد، بايد رونوشت يا تصوير گواهي شده سندي كه اثبات كننده سمت نماينده است ضميمه شود.
تذكر۱: در صورتي كه شاكي خواسته‌هاي متعدد و غير مرتبط داشته باشد بايد هر خواسته در دادخواست جداگانه تنظيم گردد.
تذكر۲: اشخاص متعدد، شكايت‌هاي خود را كه موضوع، منشا و مبناي مختلف دارد، بايد در دادخواست‌هاي جداگانه مطرح نمايند.
 تذكر۳: كليه مدارك و ضمائم قبل از تحويل به ديوان به صورت حضوري و غيرحضوري، تفكيك و هر دسته پيوست يك برگ دادخواست گردد.

 موضوعات مربوط به کارکنان نظامي و انتظامي:
الف- اعتراض به اخراج از محل کار: مدارک استخدامي- حکم اخراج يا ابلاغيه حکم به انضمام حکم کارگزيني-مستندات مورد شكايت
ب- اعتراض نيروهاي نظامي و انتظامي به ساير آرا كميسيونهاي اداري:آراي قطعي بدوي و تجديدنظر-حكم كارگزيني كه در آن راي كميسيون مربوطه قيد شده باشد- مستندات مورد شكايت
پ- درخواست اعاده به خدمت: مدارک استخدامي- مدارك مربوط به علت قطع رابطه استخدامي- ساير مستندات
ت-درخواست نيروهاي نظامي و انتظامي براي مشاغل سخت و زيان‌آور:حكم كارگزيني كه در آن شغل يا تخصص شاكي قيد شده باشد- مستندات استحقاق شاكي
ث-درخواست نيروهاي نظامي و انتظامي در خصوص اشعه:حكم كارگزيني كه در آن شغل يا تخصص شاكي قيد شده باشد- مستندات استحقاق شاكي

مدارك لازم جهت ارائه دادخواست به طرفيت شهرداري‌ها
۱- ارائه آراء كميسيون ماده صد (بدوي و تجديدنظر)
۲- ارائه گواهي قطعيت راي در مورد راي كميسيون بدوي ماده صد كه به آن اعتراض نشده باشد.
۳- ارائه تصوير مصدق تمام صفحات سند مالكيت (نقل و انتقالات سند)
توجه: در ساير شكايات به طرفيت شهرداري بايد راي صادره توسط شهرداري يا كميسيون مربوطه مانند كميسيون ماده ۷۷ ضميمه شود.

مدارك لازم جهت ارائه دادخواست به طرفيت آموزش و پرورش
الف- درخواست هزينه سفر: ارائه احکام کارگزيني مربوط به نقل و انتقال شاکي
ب- موضوع اخراج از محل كار: حكم اخراج صادره يا ابلاغيه راي به همراه حكم كارگزيني
ج- درخواست تبديل وضعيت استخدامي: آخرين حكم كارگزيني شاكي نيز
تذكر: ارائه فيش حقوقي به همراه حكم كارگزيني الزامي است

مدارك لازم جهت ارائه دادخواست به طرفيت اداره كار و امور اجتماعي
۱- ارائه آراء هيات‌هاي تشخيص و حل اختلاف
۲- در صورتي كه آراء هيات‌هاي تشخيص و حل اختلاف عليه شركت، كارگاه توليدي يا كسبه صادر شده باشد، ارائه روزنامه رسمي منضم به آخرين تغييرات براي شركت‌ها، پروانه اشتغال يا توليدي معتبر براي كارگاه‌ها و پروانه كسب معتبر براي كسبه الزامي است.
تذکر: در صورتي كه راي هيات تشخيص به علت عدم اعتراض قطعي شده باشد ارائه گواهي قطعيت راي مذكور الزامي است

مدارك لازم جهت ارائه دادخواست به طرفيت سازمان تامين اجتماعي
الف: درخواست سنوات بازنشستگي:
۱- حكم بازنشستگي
۲- مدارك پرداخت حق بيمه
۳- تصوير صفحه اول دفترچه بيمه
ب: درخواست احتساب حق بيمه:
۱- راي اداره كار، در صورتي كه شاكي در شركت‌هاي خصوصي شاغل بوده است
۲- حكم كارگزيني در صورتي كه شاكي در استخدام كشوري بوده است
۳- مدارك پرداخت حق بيمه
ج: درخواست مستمري از كارافتادگي:
۱- آراء كميسيون‌هاي پزشكي (بدوي و تجديدنظر)
۲- مدارك پرداخت حق بيمه
۳- مدارك كارگزيني
د- درخواست برقراري مستمري توسط وراث:
۱- گواهي انحصار وراثت
۲- مدارك پرداخت حق بيمه توسط متوفي
هـ- درخواست برقراري مستمري قطع شده وراث:
۱- مدارك پرداخت حق بيمه
۲- ارائه فيش حقوقي قبل از قطع مستمري
۳- گواهي انحصار وراثت

مدارك لازم جهت اعتراض به آراء هيئت‌هاي رسيدگي به تخلفات اداري
۱- تصوير مصدق راي قطعي بدوي و تجديدنظر
۲- مدارك استخدامي (احكام كارگزيني)
۳- مدارك شناسائي
تذکر: نيروهاي نظامي و انتظامي در خصوص اعتراض به اخراج، بايد حكم اخراج يا ابلاغيه حكم را به همراه حكم كارگزيني پيوست دادخواست نمايند.

مدارك لازم براي ساير موارد
۱- مربوط به سازمان تعزيرات حكومتي: آراء بدوي و تجديدنظر
۲- درخواست تبديل وضعيت استخدامي (از قراردادي يا پيماني به رسمي): حكم كارگزيني- ساير مستندات مربوطه
۳- اعتراض به آراء هيات‌هاي گزينش: آراء بدوي و تجديدنظر
۴- اعتراض به عدم پذيرش قبول شدگان در آزمون استخدامي دستگاه‌هاي دولتي: آگهي آزمون استخدامي- مدارك شركت در آزمون – مدارک قبولي در آزمون
۵- موضوعات مربوط به سازمان بازنشستگي كشوري: حكم بازنشستگي- ساير مستندات
6-گمرك: اظهارنامه- ضمانت نامه بانكي- ساير مدارك و مستندات
7-كميسيون ماده۹۹ استانداريها: راي كميسيون- سند مالكيت
8-كميسيون ماده ۲ استانداريها:راي كميسيون- مدارك پزشكي- ساير مستندات
9-سازمان سنجش آموزش كشور:آگهي آزمون- مدارك شركت در آزمون و قبولي در آن- ساير مستندات
10-اقدامات دانشگاه‌ها در خصوص عدم پذيرش قبول شدگان در مقاطع بالاتر از كارشناسي:
آگهي آزمون- مدارك شركت در آزمون و قبولي در آن
11-اداره منابع طبيعي: تصميمات يا آراء قطعي صادره: مدارك مالكيت- ساير مستندات
توضيح: تصميمات كميسيون ماده(۵۶) قانون حفاظت و بهره برداري از جنگلها و منابع طبيعي و اصلاحات بعدي آن منحصراً از حيث نقض قوانين و مقررات يا مخالفت با آنها قابل اعتراض درديوان عدالت اداري است.
12-اعتراض به آراء كميسيونهاي مالياتي: آراي قطعي بدوي و تجديدنظر- ساير مستندات
13-اعتراض به آراء كميسيون نظارت و هيئت عالي نظارت- مدارك مربوط به عضويت- ساير مدارك
14- اعتراض به تصميمات كميسيون تغيير كاربري اراضي در طرح‌هاي هادي روستايي مصوب سال ۱۳۷۱:
مصوبه كميسيون- اسناد مالكيت- ساير مستندت
15- اعتراض به نظر كميسيون موضوع قانون حفظ كاربري اراضي زراعي و باغها در خارج از محدوده قانوني شهر و شهرك‌ها:
راي كميسيون- مدارك مالكيت- ساير مستندات
16- قانون توزيع عادلانه آب:
الف) اعتراض به نظر كميسيون رسيدگي به صدور پروانه حفر چاه و قنات و مسائل حريمي:
نظر كميسيون- مدارك مالكيت- مستندات
ب) اعتراض به نظر هيات‌هاي سه نفري موضوع مادتين ۱۹و۲۰:
راي هيات سه نفري- راي هيات پنج نفري- اسناد مالكيت- مستندات داشتن حقابه
ج) اعتراض به اعلام بستر و حريم رودخانه و نهر (طبيعي و سنتي) و سيل و مرداب و بركه طبيعي:
آگهي مربوط- نظر كميسيون ماده ۴ آئين نامه- مدارك مالكيت- ساير مستندات
17- اعتراض به آراء كميته فني موضوع «آئين نامه نظارت بر تاسيس و فعاليت دفاتر خدمات مسافرت هوايي و جهانگردي»:
راي كميته فني- پروانه- ساير مستندات
18- اعتراض به نظر كميسيون «درجه‌بندي و تغيير درجه تاسيسات ايرانگرد و جهانگردي»:
آراء كميسيون‌هاي بدوي و تجديدنظر- پروانه مهمان خانه يا مهمان سرا- راي كميسيون- مدارك استخدامي- ساير مستندات
19- كميسيون ماده ۱۶ رسيدگي به شكايات جانبازان:
راي كميسيون- مدارك استخدامي- ساير مستندات
تذكر: در موارد فوق علاوه بر مدارك و مستندات مرقوم، رعايت شرايط عمومي جهت تشكيل پرونده ضروري است.

نحوه تنظيم دادخواست مخصوص ديوان عدالت اداري
دادخواست ديوان عدالت اداري برگه‌اي چاپي است كه مي‌توان آن را از دفاتر و ادارات پست سراسر كشور خريداري نمود.[1] قيمت هر برگه ۲۵۰ ريال مي‌باشد. در قسمت فوقاني آن جدولي است كه عناوين هر يک از خانه‌ها مشخص مي‌باشد و خانه‌هاي جدول بايد بدقت و با خط خوانا و بدون قلم خوردگي پر شود. نام و نام خانوادگي، کد ملي، شماره تلفن همراه و مشخصات فردي واضح نوشته شود. در قسمت اقامتگاه نيز حتماً نشاني به صورت روشن و آشكار به ترتيب نام استان- نام شهر- ميدان- خيابان- كوچه و شماره پلاك منزل ذكر گردد. شماره پلاك منزل يا نمره كاشي بايد دقيق باشد بطوريكه بين اعدادي مثل ۲ و ۳ يا ۰ و ۵ يا ۴ و ۶ اشتباه نشود .
مشخصات طرف شكايت و نام دستگاه يا اداره دقيق باشد و نكته بسيار مهم ديگر رديفي است كه موضوع شكايت و خواسته در آن نوشته مي‌شود .بايد سعي کرد موضوع شكايت و خواسته بسيار واضح، صريح و در عين حال كوتاه نوشته شود، به صورتي كه خواننده به راحتي مقصود ما را از تحرير خواسته دريابد. به خاطر داشته باشيد كه برگه دادخواست پس از تنظيم توسط افراد متعددي مورد بررسي قرار مي‌گيرد نظير كاركنان دبيرخانه، دفتر شعبه، قضات شعب، ماموران نيروي انتظامي، ماموران پست و هر كدام حسب وظايف خود اقداماتي در خصوص آن انجام مي‌دهند از اين رو صراحت، تميزي و روشن بودن نوشته‌ها در تسريع كار شما بسيار موثر و مفيد است.
شرح شكايت و دلايل مستندات را در متن دادخواست كه با خطوط نقطه چين مشخص شده بايد نوشت. از نوشتن مفصل و طولاني حتماً اجتناب نماييد . كوشش كنيد كه مطالب چكيده، كوتاه و رساننده منظور و مقصود شما از شكايت باشد بطوريكه خواننده مطلب را به‌راحتي متوجه شود و اظهارات شما اجمال و ابهام نداشته باشد در اينجا مجدداً توصيه مي شود كه اگر متن دادخواست را بادست مي نويسيد حتماً نوشته شما تميز و عاري از خط خوردگي و غلط املايي باشد، اگر نياز هست كه از لغتي و كلمه اي استفاده نمائيد كه احياناً املاء يا معناي آنرا نميدانيد به كتاب مراجعه كنيد يا از اشخاص مطلع بپرسيد و چنانچه مايل هستيد كه مطالب مندرج در دادخواست خود را تايپ نماييد ضروري است كه پس از حروفچيني مجدداً متن دادخواست و نوشته خود را بخوانيد و اگر كلمه‌اي نادرست ماشين شده آنرا تصحيح نمائيد.
- ماده ۲۱ قانون ديوان و تبصره‌هاي ذيل آن:
در انتها شكايت كننده بايستي امضاء نمايد يا انگشت بزند [2] امضاء يا اثر انگشت شاكي يا نماينده قانوني او بايستي بوسيله دفتر شعب ديوان يا دفتر يكي از دادگاهها يا دفتر اسناد رسمي يا شوراي محلي يا يكي از ادارات دولتي يا نهادهاي انقلاب اسلامي و درمورد كسانيكه در خارج از ايران هستند توسط مامورين كنسولي دولت جمهوري اسلامي ايران گواهي شود.
تصوير مدارك هم و مستندات بنحوي تهيه و تصوير برداري شود كه روشن و خوانا باشد كه موجب آزار چشم كساني كه بعداً پرونده را بررسي و روي آن تصميم گيري مي‌كنند نشود و مطلب به‌راحتي قابل برداشت باشد. تمام مستندات بايستي برابر اصل يا با صطلاح «مصدق» شود.

 تعداد برگه‌هاي دادخواست و هزينه آن
تعداد برگه‌هاي دادخواست طبق مقررات ديوان به تعداد طرف شكايت باضافه يك نسخه اضافي خواهد بود يعني في المثل اگر طرف شكايت دو اداره يا دو مامور هستند (از اقدام دو اداره يا دو مامور شكايت شده) ۳ نسخه دادخواست لازم است، تنظيم شود .
رونوشت‌ها و تصاوير مدارک ضميمه به آن نيز به همان تعداد تهيه شود. توصيه مي‌شود براي پي‌گيري بهتر كار خود از دادخواست‌ها و ضمائم آن تصوير تهيه نموده براي خود در منزل عيناً پرونده‌اي تشكيل دهيد تا مراحل دادرسي را بتوانيد دنبال نمائيد.
هزينه ابطال تمبر و دادرسي در ديوان 50000 ريال (پنج هزار تومان) و در مرحله تشخيص 100000 ريال (ده هزار تومان) است.[3]
در اينجا قابل توضيح است كه برگه‌هاي رسمي دادخواست ديوان با برگه‌هاي درخواست كه قريباً طراحي و در اختيار شاكيان قرار خواهد گرفت متفاوت است . برگه‌هاي دادخواست هزينه دادرسي و ابطال تمبر همانگونه كه فاقاً اشاره شد دارد ولي برگه‌هاي درخواست كه مخصوص شكايت به هيئت عمومي ديوان است رايگان مي باشد هزينه دادرسي ندارد .
ماده يک آئين دادرسي ديوان عدالت اداري: (مي‌گويد، رسيدگي در ديوان محتاج به تقديم دادخواست است ... و اگر دادخواستي فاقد امضاء باشد رد مي‌شود ...) و همچنين تبصره ۳ ذيل ماده ۲۱ قانون ديوان
۲-تبصره ۲ ذيل ماده ۲۱ قانون ديوان ماده ۴۱ آئين دادرسي ديوان عدالت اداري

نحوه تقديم دادخواست به ديوان
پس از اطمينان از صحيح پر كردن فرم دادخواست و ضمائم و پيوست‌ها و مستندات مورد لزوم به روشي كه فوقاً ذكر شد به دو گونه مي‌توان اقدام نمود اگر در تهران و شهرستان‌هاي اطراف آن ساكن هستيد و وقت كافي داريد مي‌توانيد كه به نشاني تهران ضلع جنوبي پارك شهر خيابان بهشت ساختمان دبيرخانه عدالت اداري مراجعه و دادخواست و ضمائم آن را تسليم و شماره 16 رقمي رايانه اي دريافت نماييد در غير اينصورت مي توانيد چه در تهران و چه در شهرستان‌ها دادخواست و ضمائم آن را بوسيله پست سفارشي به نشاني دبيرخانه ديوان عدالت اداري كه مذكور گرديد با اخذ رسيد از پست ارسال نمائيد .
كساني كه شخصاً به دبيرخانه ديوان مراجعه مي‌کنند رسيدي شامل شماره 16 رقمي رايانه‌اي، تاريخ تقديم دادخواست و نيز شعبه رسيدگي کننده از سوي دبيرخانه به آنها تسليم مي‌شود كه نگهداري رسيد حاوي مشخصات پرونده تقديمي به ديوان به منظور پي‌گيري‌هاي بعدي ضروري است.
نكته ديگر درخواست صدور دستور موقت است چنانچه خواهان (شاكي پرونده) از راي كميسيون يا هيأتي شكايت داشته و بر اين ادعا باشد كه اجراي آن راي باعث ورود خسارت و زيان به او شده بطوريكه جبران آن در آينده براي وي به آساني ممكن نيست مي‌تواند در ضمن شكايت اصلي خود يا پس از آن موضوع صدور دستور موقت را نيز تقاضا کند. دستور موقت يك نوع قرار يا تصميم موقت دادگاه است كه به اصطلاح قاطع يا حل و فصل كننده نهائي دعوا نيست بلكه تا رسيدگي ماهوي يا اصلي به دعوي اعتبار دارد و با صدور دادنامه يا در صورت تشخيص قاضي شعبه اعتبارش از بين مي‌رود اما فايده‌اش اينست كه از اجراي آراء مورد اعتراض كميسيون‌ها و يا هيأت‌ها موقتاً جلوگيري مي‌كند و احياناً مانع وارد آمدن خسارت به شاكي مي‌گردد. پس بخاطر داشته باشيد كه درخواست صدور دستور موقت بايستي ضمن تقديم دادخواست مطرح شود. يعني در رديف خواسته مي‌توان تقاضاي صدور موقت را هم نوشت. البته در صورتي كه موجبات تقاضاي دستور موقت پديد آمده باشد. شاکي مي‌تواند پس از ارايه دادخواس اصلي، دادخواست صدور دستور موقت رانيز ارايه کند.[4]

موضوع وكالت و سمت در دعاوي مطروحه
شاكي مي تواند به وكلاي دادگستري نمايندگي بدهد و لازم است در وكالتنامه رسمي تنظيمي حدود اختيارات وکيل، زمان و مدت وكالت، موضوع وكالت در طرح شكايت در ديوان عدالت اداري و يا پيگيري آن و نيز وكالت در پس گرفتن شكايت يا انصراف از شكايت به روشني و شفافيت كامل آمده باشد .
همچنين كساني كه به عنوان وكيل ، نماينده قانوني، ولي، وصي، قيم يا مدير عامل شركت بخش خصوصي و شخص ثالث مي‌خواهند اقامه دعوي نمايند بايستي حتماً مدارك نشان‌دهنده سمت خود را به صورت مصدق بضميمه دادخواست ارسال نمايند.[5]

پي نوشت:
1-ماده 21 قانون ديوان و تبصره‌هاي ذيل آن
2- ماده 21 قانون ديوان عدالت اداري و ماده يک آيين دادرسي ديوان عدالت اداري
3- تبصره 2 ذيل ماده 51 قانون ديوان عدالت اداري و ماده 41 آيين دادرسي ديوان عدالت اداري
4- ماده ۲۳ قانون ديوان عدالت اداري مصوب ۱۳۸۵
5- ماده ۱۵ قانون ديوان عدالت اداري مصوب ۱۳۸۵
     ماده ۷ آئين دادرسي ديوان عدالت اداري
     ماده ۸ آئين دادرسي ديوان عدالت اداري